Күн қара бұлттанып, батыс жақтан найзағай анда-санда бір ұрып, күннің күркіреген дауысы еміс-еміс естіліп қояды. Бір екі сағатта-ақ осы маңға келіп, шаң басқан, қара жері бірнеше айдан бері жауын көрмей, жаздың аптап ыстығында шөптері құрғап қалған саяжайды бір көктетіп жіберері хақ. Айтбай шал да осы жауынды асыға күтіп, жаңбырдан кейінгі жерге таралатын топырақтың қанық иісін бір иіскеп қалмақшы. Көзіне ақ бітіп, бір жылдан бері көрмей қалғаны болмаса, табиғаттың өзгерісін, ауаның ылғалдығын бірден сезіп отырады. Шалдың езуіне әлсіз бір күлкі үйірілді. Оң жағына қарай сәл езу тартқан шал, таныс дауысты естіді. Бүгін, жалғыз баласы мен келіні, немерелері келмек. Айына бір екі рет келіп тұратын оларрды қатты сағынады. Тәп-тәтті немерелерінің былдырлаған тілі мен аталап еркелегенін сағынады. Сол немерелерінің «аталап» келе жатқан дауысын сезіп, Айтбай шал бір орнында ары бері теңселіп отырып қалды. алдарынан шығып, қарсы алатын аяғы да ісіп, басқызбайды, көзі де көрмейді. Тек бөлмесіндегі бір кісілік төсекте ары бері басын бұрып, күтіп отыр. * Ата, ата, біз келдік! * Ата, қалыңыз қалай ? Сізді сағындық, - деп екі немересі тілдерін шұбатып, жүгіріп келе аталарын құшақтап жатыр. Немерелерінің тәтті иістерін құмарта иіскеп, мауқын басқан шал, сәл езу тартып, сөзге келді: * Амансыңдарма, алтындарым? Ой, айналайын, тәттілерім менің? Сабақтарың жақсы ма? Ылғи бесстік алып жүрсіңдер ме? * Сізге келу үшін, жақсы оқуға тырысып жүрміз. * Ой, айналайын, қарақтарым сол, мінекей сендерге сақтап қойған базарлығым, - деп Айтбай шал, жасытығының астына тығып қойған бес алты түрлі-түсті қағазға оралған кәмпиттерді берді. * Ата, амансыз ба? Қал жағдайыңыз қалай, ауырмай жүрсіз бе? Күтіміңіз қалай?,-деп келіні Жазира да қолындағы қайын атасына деп алған бірді-екілі киімдері мен азық-түліктерін алып, үстел үстіне қойып жатып, бұл кісінің қалын сұрады. * Ә, қарағым, жақсымын ғой. Сендер келіп көңілім бір көтеріліп қалды. Берік ,балам, сен де келдің бе, тіл қатпадың ғой?,-деген Айтбай қарияға, есік жақтан шыққан дауыс естілді: * Иә, әке, келдім, қалыңыз жақсы ма, денсаулығыңыз қалай? Аяғыңыз жақсы болып қалды ма?,-деп Берік жаңадан бері үндемей тұрып, тіл қатты. * Жақсы, балам, жақсы. Аяғымның ісіп, басқызбай жатқаны болмаса, тыныс алуым, тамақтануым да жақсы. Келгендеріңе рахмет, немерелерімді иіскеп, мауқымды басып қалдым. Ағайын туыс аман ба, көрші- қолаң орнында ма, ауыл-аймақ қалай болып жатыр өзі? * Иә, жақсы ғой, әке, бәрі жақсы. Сізге де сәлем айтып, бірді-екілі сарқыттан беріп жатқан. Келініңіз қойып, реттестіріп жатыр. * Әәәә, жақсы балам. Бәрі тыныш болса, болды менің де көңілім тыныш. Айтбай шалдың мұнда келгені алты айға жуық болды. Басында балаларын сағынып біраз қиналғаны бар, бірақ сабырға келе ең дұрыс шешім осы деп ойлады. Қарттық шағы белді алып, жасы жетпіске жетпей сырласы болған кемпірінен айырылып, екі ортада келінінің қолына қарап қалды. Келініне не киімін жу деп айта алмай, не сүйікті тамағын істеп бер деп айта алмай біраз әбігерге түсті. Кемпірінің қадірін енді түсініп, сол кемпірінің алдында неге кетпедім деп те налыған. Оған мына ауру да қосылды. Төсек тартып, қалған бұған астын тазалап, таза киім кигізетін баласы да жұмысбасты болып, қолы босамады. Астына жіберіп, үлкен дәретке де бара алмай, оны не келініне айта алмай, баласы кешке келгенше, бір орнында тапжылмай отыра беретін. Көзі де көрмей, алдындағы тағамға қолын созса, не ыдыс сындырып, не қасық түсіріп, кейде тамағын жей алмай қиналды. Жазира келіні, әу, баста келін болып түскеннен ақ, сондай инабатты, тәрбиелі. Енесі кетіп, атасы қалған ол, бар шамасы келгенше әкесіндей болған кісінің асты - үстіне түсіп күтім жасады. Тамағын әзірлеп, киімінде жуып берді. Бірақ ол да атасының астынан шыққан нәжіс ыдысын алып, тазартуға қиналды. Әрине, бұл жұмыс істеуден қиналған жоқ, тек ұялды. Өлімнен ұят күшті деп, атасынан қатты ұялған ол, отағасы келе, дереу атасының бөлмесіне кіргізіп жіберетін. Ал, Берік, жұмыстан шаршап келе, үйге кіре салып, әкесінің нәжісін тазалауға ерініп, аузын жыбырлатып, ашуланып, іштей бірнәрселерді айтып жүреді. Күнделікті қайталанатын істен шаршаған ол бір күні әкесін тікелей сөзге тартты: * Әке, апамның қайтқанына да біраз жыл болды. Сіздің асты үстіңізге түсіп, қарайтын Жазираның да қолы тимей кетеді. Өзінің аяғы ауыр. Сізге күтім керек. Мен жұмыстан шаршап оралам. Кейде түннің бір уағына дейін, кешігемін. Кейде тіпті келмей қалам. Ондай кезде, сіздің астыңызды кім тазалайды. Мені де біраз түсініңіз. Мен мына бала-шағаны бағам деп, ары-бері шапқылап күнім өтеді. Ал, үйге келсем сіз отырасыз, шелекті толтырып. Мен бір шешімге келдім. Айтпағым...,-деп Берік сәл кібіртіктеп, басын ұстап, үнсіз отырып қалды. * Жақсы, балам, оныңа да келісем. Ол жақта, маған жақсы қарайтын болар, тек анда-санда келіп, бір хабарларыңды беріп тұрыңдар, мына немерелердің маңдайынан иіскетіп қайтсаңдар болды,-деді бағанадан бері баласының не айтпағын түсініп отырған Айтбай. * Әке, демек сіз келісесіз ғой. Иә. Мен сол мекемемен сөйлесіп қойдым. Күтімі жақсы, тап-таза, өзіңіз құралпы қарттар да бар. Сізбен әңгіме-дүкен құрып, шер тарқатасыздар. Сол жер ыңғайлы, әке,-деп Берік айта алмай тұрған сөзін түсініп қойған әкесіне қарап, қуанып кетті. * Жақсы, балам бүгіннен қалдырмай апарып таста, келін жанға айт киімдерімді жинастырып қойсын. Жазира өз әкесінен құтылуды шешкен Берікке ренжіп, үнісіз ғана атасының киімдерін жинастырып берді. * Бір әкесін үйіне сыйдырмады деп ел-жұрт не айтады? Әрине кір маған келеді. Сенің нең кетті. Әкеңнің бір астын ауыстыруға шаршап, бүйткенің не? Алладан неге қорықпайсың?-деп Жазира біраз ашуға бой алдырса да, Берік сөзін тыңдамады. Әкесінің келісім беріп отырғаны жақсы болды деп қуанып жүр. Әкесінің қолынан қолпаштап, көлікке отырғызды. Баласын атасының қасына отырғызып, көліктің артқы жағына біраз жүктерді салды да, Берік көлікті зуылдатып айдап кетті. Жарты сағатта-ақ жетіп келген көлік тоқтап, Берік әкесін ақырын түсірді. Көзі көрмейтін айтбай, баласы қайда сүйресе сол жаққа аяғын басып, жүре берді. * Әке, біз қайда келдік. Атамды емдетуге бұл жер емес, аурухана басқа жақта ғой,-баласына Берік зекіп берді. * Атаң осында қалады енді, осы жерде емделетін болады. * Ата, ата, неге мұнда қаласыз, үйге бармайсыз ба ен?,деп немересі енді атасына тіл қатты. * Иә, балам, осында қаламын, осы жер жақсы дейді ғой. * Ата, онда мен де осында қалайыншы, сіздің жаныңызда, болғым келеді. * Жоқ, балам болмайды. Бұл жер жас балаларға арналмаған. Мұнда тек қарттар ғана өмір сүреді. * «Қарттар үйі»,- деп есік маңдайшасына жазылған жазуды оқып қалған немересі сөзін сабақтап: * Демек, тек қана қарттар тұратын үй ме? Біз сияқты балаларға тұруға болмайды ма?,-деген немересінің еркелеп сөйлегеніне біраз езу тартқан Айтбай шал баласын құшақтаған күйі аяғын сылтып басып, мекеменің ішіне қарай ене берді... міне, осында келгелі бері де біраз уақыт өтті. Айына бір- екі рет келіп кететін балалары бүгін тағы да келіп тұр. Айтбай шалға балалары көз қуанышы бола алмаса да, немерелерінің нәзік иісі жанына демеу. Әкелерін ұмытпай келіп тұрғанына да рахмет айтады. * Ата, үйге қайтыңызшы, сідің жаныңызда мен боламын,-деп алтыншы сыныпты оқитын үлкен немересі тіл қатты. Айтбай шал ештеңе демеді. Әр келген сайын немересінің айтатын сөзі бұл. * Ата, үйге қайтсаңызшы. Жүдеп те кетіпсіз. Мен қазір үйдемін, сізге қарай аламын ғой, -деп Жазира келін де әр келген сайын айтып қалаты. Тек бауыр еті Беріктен осындай сөзді естігісі келеді. Ал, ол еш тіл қатпайды. Әкесі үйге қайтса, бар ауыртпалық басыма түседі деп ойлаған ол, балалары мен әйелі әкесіне қолқа салған сайын, бір зекіп қалатыны бар. * Жоқ, қарақтарым. Маған осында жақсы. Күтімім бар, тамағым тоқ. Өзім сияқты, шер тарқатар ақсақалдар бар. Мен барғанда не істеймін, сендерге бекер ауыр жүк боламын. Қанша өмірім қалды дейсің. Өзіме жайлы жер болған соң, демім таусылғанша осында боламын. Ал сендер жассыңдар, баратын жерлерің, той томалақтарың бар. Жұмысбастысыңдар. Мені еш уайымдамай, қам тіршілікпен жүре беріңдер,-деп Айтбай ауылына оралып, отбасы ошақ қасында бір аунағысы келіп, жүрегі сыздаса да, онысын білдіртпей, жай ғана тіл қатты. * Жарайды, әке, тағы баратын жерлеріміз бар. Сіздің жақсы екеніңізді білдік. Үйдің басшысымен сөйлестім. Сіздің жағдайыңыз жақсы екен. Олай болса, бізде жүрелік, кеш қарауытпай тұрғанда ауылға барып, сиырларды өрістен қайтарып алуымыз керек,-деп Берік асыққан кейіпте, жинала бастады.... Жалғасы бар