Қазақ халқының ғасырлар бойы қалыптасқан салт-дәстүрлері мен әдет-ғұрыптары – ұлттың рухани байлығы мен мәдениетінің айнасы. Осы құндылықтардың ішінде келін образы ерекше орын алады. Келін – бір отбасының ғана емес, тұтас әулеттің береке-бірлігін сақтайтын, шаңырақтың ұйытқысы саналатын тұлға. Заман өзгеріп, қоғам дамығанымен, «Нағыз қазақтың келіні қандай болуы керек?»-деген сұрақтың маңыздылығы ешқашан төмендеген емес. Бұл мақалада нағыз қазақ келінінің бейнесі, оның мінез-құлқы мен қазіргі заман талабына сай қалай қалыптасуы керектігі қарастырылады.

Нағыз қазақтың келіні – ең алдымен үйдің берекесі мен ұйытқысы. Ол отбасындағы әрбір адамның көңілін тауып, бірлік пен татулықты сақтай білуі тиіс. Қазақта «Жақсы келін – жарым ырыс» деген сөз бекер айтылмаған. Келіннің тәрбиесі мен мінезі сол отбасының тыныс-тіршілігіне тікелей әсер етеді. Үй ішіндегі татулық, үлкендер мен кішілердің қарым-қатынасы көбіне келіннің көрегендігі мен сабырлылығына байланысты.

Келіннің ең басты қасиеті – үлкенге құрмет көрсету. Қазақ қоғамында үлкенге деген сыйластық ерекше маңызға ие. Келін ата-енесіне, қайын ағалары мен жеңгелеріне сыпайы сөйлеп, ізетпен қарайды. Әсіресе, сәлем салу дәстүрі келіннің үлкендерге деген құрметін білдіретін ерекше белгі. Бұл дәстүр тек қазақ халқына ғана тән емес, көптеген шығыс халықтарында да ұқсас рәсімдер бар. Алайда, қазақтың келіндері үшін сәлем салу – өз отбасының ғана емес, бүкіл әулеттің құрметіне ие болудың бір жолы.

Сонымен қатар келін кішіге де ізет көрсетуі керек. Ол қайын інілері мен қайын сіңлілеріне қамқор болып, олардың тәрбиесіне үлес қосады. Бұл – келіннің мейірімділігі мен адамгершілігінің айғағы. Келін отбасының барлық мүшелерімен жылы қарым-қатынас орнатып, татулықтың негізін қалайды.

Нағыз қазақтың келіні – ұқыпты және іскер. Үйдің тазалығы мен ас үйдің реті – оның басты міндеттерінің бірі. Қазақта «Келіннің қолы – берекелі» деген сөз бар. Келін үй шаруасын ұқыпты атқарып, қонақ күткенде ашық қабақ танытып, дастарханның мол болуын қадағалайды. Қонақ күту – қазақ мәдениетінің ажырамас бөлігі, сондықтан келіннің осыған ерекше көңіл бөлуі маңызды. Дегенмен, қазіргі заманда келін тек үй шаруасымен шектеліп қалмай, өзінің білімін жетілдіруге, мансабын дамытуға да ұмтылады. Нағыз қазақтың келіні осының бәрін үйлестіре білуі тиіс.

Күйеуіне деген құрмет те келіннің маңызды қасиеттерінің бірі. Қазақ халқы әрқашан отбасындағы ер мен әйелдің қарым-қатынасын сыйластыққа негіздеп келген. Нағыз қазақтың келіні күйеуін сыйлап, оның отбасындағы рөлін мойындайды. Бұл ер азаматтың барлық айтқанына көне салу емес, керісінше, ерлі-зайыптылар арасындағы теңдік пен өзара түсіністікті сақтау. Келін күйеуіне қолдау көрсетіп, оның жетістіктеріне қуана біледі. Отбасындағы қиындықтарды бірлесе шешіп, жұбайына тірек бола алады. Бұл өзара құрмет пен түсіністік – берік отбасының негізі.

Қазіргі таңда келіндер бұрынғыдай тек үй шаруасымен айналысатын ғана емес, жан-жақты дамыған тұлға ретінде қалыптасып келеді. Олар білім алып, кәсіби мансабын құрып, өз пікірін ашық айтып, қоғамда белсенді рөл атқарады. Бұл өзгерістер қоғамның дамуы мен әйелдердің құқықтарының кеңеюіне байланысты. Дегенмен, осы жаңашылдықпен қатар, дәстүрлі құндылықтарды сақтау – нағыз қазақтың келінінің басты ерекшелігі. Құрмет, ізет, сабырлылық пен адалдық – қай уақытта да өз маңызын жоғалтпайтын қасиеттер.

Қазақ келіндері тек отбасында ғана емес, қоғамда да белсенді рөл атқарады. Олар білім алып, өз кәсібін ашып, түрлі салаларда табысты еңбек етіп жүр. Нағыз қазақтың келіні – өз отбасына береке әкеліп қана қоймай, ұлтының дамуына үлес қосатын тұлға. Ол ұлттық құндылықтарды сақтап, келер ұрпаққа жеткізуге үлесін қосады.

Қорытындылай келе, нағыз қазақтың келіні – ұлттық дәстүрлер мен заманауи талаптарды үйлестіре білетін жан. Ол үлкенге құрмет көрсетіп, кішіге қамқор болады, отбасына береке әкеліп, қоғамда да өз орнын табады. Уақыт өзгерсе де, нағыз келін болудың негізі – адамгершілік, сыйластық, ұқыптылық және жан-жақтылық. Қазіргі қоғамда да келіннің осы қасиеттері отбасының тұтастығын сақтап, ұлттық дәстүрімізді ұрпақтан-ұрпаққа жеткізуде маңызды рөл атқарады. Нағыз қазақтың келіні – отбасының ғана емес, ұлттың да ұйытқысы.

Мұсабеков Нұржігіт Оразалыұлы

Саран қалалық мешітінің  имамы